Versterking eigen kracht, Ondersteuning en Bescherming

Wat is de bedoeling van dit programma?

Onze ambitie is dat mensen in Nieuwegein zoveel als mogelijk op eigen kracht, goed en gezond kunnen leven. En, wanneer dat (even) niet lukt, bieden wij ondersteuning en bescherming als dat nodig is. We bieden inwoners leermogelijkheden en ruimte om hun eigen keuzes te maken en op eigen kracht problemen op te lossen. Dit doen we om problemen te voorkomen (preventie) en bieden ondersteuning waar dat nodig is. En we bieden bescherming door in te grijpen als kinderen niet veilig kunnen opgroeien, als volwassenen niet voor zichzelf kunnen zorgen en/of anderen in gevaar brengen.

Nieuwegein is daarmee een stad waar mensen zich thuis voelen, elkaar respecteren, elkaar kunnen ontmoeten, energie hebben en ruimte voelen om met elkaar initiatieven te ontplooien en voor elkaar iets te betekenen.

De speerpunten van de begin 2024 vastgestelde Koers Sociaal Domein vormen - ook al komen ze niet één op één terug in de Programmabegroting - wel de basis voor dit programma:

1. Het behouden en versterken van gemeenschapszin;
2. Vergroten van gelijke kansen op bestaanszekerheid;
3. Toekomstbestendige zorg en ondersteuning.

De drie speerpunten hebben een nadrukkelijke relatie met elkaar en voor al deze punten geldt dat we ongelijk investeren voor gelijke kansen. De sociale basis op orde geldt voor iedere inwoner. Voor een deel van onze inwoners is bestaanszekerheid niet vanzelfsprekend, daar hebben we extra aandacht voor. Als het met de eerste twee speerpunten goed gaat, kan dat bijdragen aan het beroep dat op geïndiceerde zorg en ondersteuning wordt gedaan. Daarmee proberen we dus ook de kosten binnen de perken te houden.

Dit laatste punt – de kosten – is zeker in de aanloop naar het financieel “ravijnjaar” 2026 van groot belang. De Kadernota 2026 zal voorstellen bevatten die bijdragen aan het streven naar een sluitende meerjarenbegroting. Het op zoek gaan naar mogelijkheden hiervoor, de besluitvorming en de implementatie zal veel inzet van ons vragen. Daarmee lopen we het risico dat niet alle in 2025 voorgenomen activiteiten uitgevoerd kunnen worden. De zoektocht zal echter ook bijdragen aan een scherpere prioritering. Belangrijke criteria hierbij komen onder meer voort uit de Koers Sociaal Domein (gemeenschapszin, ongelijk investeren voor gelijke kansen op bestaanszekerheid en zorg & ondersteuning) en uit de Omgevingsvisie (gezondheid, duurzaamheid en veiligheid). In welke mate draagt onze inzet bij aan de 6 speerpunten uit beide visies? Voor de goede orde: er zijn meer criteria die een rol kunnen spelen bij de afweging om tot een sluitende meerjarenbegroting te komen. Duidelijk is evenwel dat in 2025 veel inzet gevraagd wordt om bij te dragen aan een gezondere financiële situatie voor onze gemeente. We zien de uitgaven voor jeugdhulp en de uitvoering van de Wet maatschappelijke Ondersteuning nog steeds stijgen, niet alleen in Nieuwegein, dit is een landelijke trend. Om deze stijging af te vlakken wordt effect verwacht vanuit de extra inzet die de taskforces jeugdhulp, voorzieningen, Wmo, Bestaanszekerheid  in het sociaal domein leveren.

Relatie met andere programma's

Het programma Vrije Tijd en het programma Versterking Eigen Kracht, Ondersteuning & Bescherming vormen de hoofdmoot voor het sociaal domein. De thema's Vrije Tijd en Versterking Eigen Kracht zijn belangrijke pijlers voor de sociale basisinfrastructuur.

Met het programma Vrije Tijd ligt de relatie op mogelijkheden voor mensen om elkaar te ontmoeten, om energie te hebben door een zinvolle vrijetijdsbesteding en de ruimte hebben en voelen om iets met elkaar te ondernemen. Een nuttige en prettige vrijetijdsbesteding draagt bij aan het versterken van de eigen kracht van onze inwoners én voorkomt risicogedragingen die de gezondheid negatief kunnen beïnvloeden (bijvoorbeeld middelengebruik, verleiding naar criminaliteit, verveling dat negatief effect heeft op mentaal welbevinden).
Voor wat betreft de optimalisatie van onderwijshuisvesting & sportaccommodaties geldt dat dit beschreven is in dit programma (de betreffende kapitaallasten zijn opgenomen in het programma Bedrijfsvoering), de inhoudelijke aspecten van sportaccommodaties komen aan de orde in het programma Vrije Tijd.

Met het programma Wonen & Economie zijn er vanuit Versterking Eigen Kracht, Ondersteuning en Bescherming verbanden met het realiseren van een goede leefomgeving die uitnodigt tot gezond leven. Daarnaast is er een sterke relatie als het gaat om de aanpak van energiearmoede. Dit gaat om een gecombineerde insteek van het bevorderen van energiebesparende maatregelen en het bestrijden van armoede.

Met het programma Leefomgeving & Veiligheid liggen er gezamenlijke opdrachten vanuit Versterking Eigen Kracht, Ondersteuning en Bescherming ten aanzien van het verbeteren van de openbare ruimte voor ouderen en inwoners met een beperking. Een andere belangrijke relatie met veiligheid zien we in diverse inspanningen op de thema's huiselijk geweld / kindermishandeling, complexe multiprobleemgezinnen, mensenhandel en preventie van jeugdcriminaliteit. De aanpak jonge aanwas is van het laatste een voorbeeld. Een integrale aanpak waarbij we inzetten op het vroegtijdig signaleren van (potentiële) problematiek en daaraan gekoppelde interventies kan helpen voorkomen dat complexe zorg casuïstiek in de (repressieve) veiligheidshoek terechtkomt. Bovendien ligt hier een sterke relatie als het gaat om het Nationaal Programma Leefbaarheid & Veiligheid (het betreffende budget is opgenomen in het programma VEKOB). Vanuit deze aanpak sluiten wij aan bij de grote opgaven in de zes wijken in de Centrale as. Wij werken samen met een alliantie van partijen, inwoners en andere partners aan een integrale aanpak die zich richt op drie samenhangende vraagstukken, namelijk leefbaarheid in wijken en buurten, perspectief voor jeugd en bestaanszekerheid.

Gezondheid heeft een relatie met alle programma’s. Het is een belangrijk onderwerp in de Omgevingsvisie en de Betere Buurtenaanpak, waar met name aandacht is voor een gezonde leefomgeving. Daarom is in december 2023 een omgevingsprogramma "Nieuwegein Gezond" vastgesteld. In de aanpak Leefbaarheid & Veiligheid is het ook een belangrijk thema. Veel zaken hebben effect op de gezondheid van mensen en gezondheid in de brede zin is vaak een basis om optimaal mee te kunnen doen in de samenleving. Daarnaast is er ook een relatie tussen het thema gezondheid en veiligheid met betrekking tot preventie van alcohol- en drugsgebruik. Zowel inzet op preventie als op handhaving is hiervoor nodig. Dit komt samen in het Preventie Handhavingsplan.

Wat doen we samen?

Wij vinden het belangrijk te investeren in regionale samenwerking, zodat wij onze ambities kunnen realiseren en een sterke partner kunnen blijven in de regio. Dat doen wij ook voor het sociaal domein. Deels vindt die samenwerking plaats op het niveau van Lekstroom, maar ook maken wij gebruik van onze netwerken die zich op een grotere schaal richten, zoals samenwerking met andere partners uit de Health Hub Utrecht.   

Vanaf 2013 werkt Nieuwegein in Lekstroomverband met andere gemeenten samen in het sociaal domein. Er is een samenwerkingsagenda Sociaal Domein vastgesteld, waarin gezamenlijke opgaven staan. Denk aan opgaven met betrekking tot wonen en zorg (waaronder Maatschappelijke Opvang en Beschermd Wonen), WMO, doelgroepenvervoer, jeugd, Passend Onderwijs en werk. Daarnaast is er sprake van een gezamenlijke regionale backoffice (RBL) voor de inkoop en administratie van de Jeugdhulp en WMO, ondergebracht in gastgemeente Houten. In het Bestuurlijk Platform Sociaal Domein Lekstroom (BPSDL) nemen de wethouders sociaal domein deel. Voor de uitvoering van de regionale samenwerkingsagenda worden door Nieuwegein diverse projectleiders en coördinatoren aan de regio beschikbaar gesteld. In regionaal verband werken we ook samen aan het Integraal Zorg Akkoord (IZA).

In 2025 continueren we de gesprekken met onder meer het Antonius Ziekenhuis over het opvangen van het toekomstige vertrek van het ziekenhuis uit Nieuwegein zodat goede en passende zorg in de nabijheid voor onze inwoners beschikbaar blijft

Op het gebied van werk en inkomen, zijn wij onderdeel van de gemeenschappelijke regeling Werk en Inkomen Lekstroom (WIL). Inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt ondersteunen we in het lokale werkteam, als onderdeel van Geynwijs. Werkcoaches van WIL helpen inwoners in het lokale werkteam actief aan betaald of onbetaald werk, zoals een werkervaringsplek, een reguliere baan (inclusief Social Return On Investment) of een garantiebaan. Samen met WIL proberen we het gebruik van de minimaregelingen te vergroten en het hulpaanbod bij armoedeproblematiek te optimaliseren. Het vergroten van de bestaanszekerheid bij onze inwoners staat daarbij centraal, waarbij preventie een steeds belangrijkere rol heeft.

Rond huiselijk geweld en kindermishandeling werken we samen met Samen Veilig Midden-Nederland (waaronder Veilig Thuis Utrecht valt, waar iedereen advies kan vragen en vermoedens van huiselijk geweld en kindermishandeling kan melden). Bij het structureel en in samenhang aanpakken van problematiek werken we met vele instellingen samen, waaronder bijvoorbeeld de woningcorporaties, WIL, politie en Movactor. Voor maatschappelijke opvang en beschermd wonen werken we als Lekstroomgemeenten samen met centrumgemeente Utrecht.

We werken samen met de Provincie Utrecht en 22 andere Utrechtse gemeenten aan een grotere toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor mensen met een beperking, een betere aansluiting tussen doelgroepenvervoer en aanvullend openbaar vervoer en vernieuwing van het sociaal recreatieve Wmo-vervoer.